ചില രാത്രികളില്‍ ഞങ്ങള്‍ സുഹൃത്തുക്കളുമായി കറങ്ങാന്‍ പോവുന്നത് പതിവായിരുന്നു. കൂട്ടിനായി കുട്ടിക്കാലം മുതലേ കേട്ടു പരിചിതമായ ഹിന്ദിപാട്ടുകളും ഖവാലി സൂഫി ഗസലുകളും. തീര്‍ത്തും മനോഹരമായ എന്നാല്‍ തീരെ ചെറുതുമായ യാത്രകളായിരുന്നു അവയോരോന്നും. 10 കിലോമീറ്ററില്‍ കൂടുതല്‍ ഒരിക്കലും കറങ്ങാറില്ലായിരുന്നു. കാരണം എന്‍.എച്ച് 43 റാഞ്ചി കൊല്‍ക്കത്ത റോഡിലുണ്ടാകുന്ന അപകടങ്ങളും രാത്രിയില്‍ വൈകിയോടുന്ന ചരക്ക് വാഹനങ്ങളും കൂട്ടിന് രാത്രി കാലങ്ങളില്‍ ചിലയാള്‍ക്കാര്‍ നടത്തുന്ന കൊലകളും അക്രമങ്ങളും ഞങ്ങളുടെ രാത്രി യാത്രകളെ പരിമിതപ്പെടുത്തിരുന്നു. പതിവ് പോലെ അന്നും ചായകുടിക്കാന്‍ ഇറങ്ങിയ ഞങ്ങള്ക്ക് സ്ഥിരമായി പോകാറുണ്ടായിരുന്ന കട റോഡ് വികസനത്തിനായി പൊളിച്ച് മാറ്റിയ കാഴ്ചയാണ് കാണാന്‍ കഴിഞ്ഞത്. പക്ഷേ സുഹൃത്തുക്കളില്‍ ചിലര്‍ക്ക് രാത്രിസമയത്തെ ചായയുടെ ലഹരി അത്രയേറെയായിരുന്നു. ഞങ്ങള്‍ക്കാണെങ്കില്‍ കൂടുതല്‍ ദൂരം പോകാന്‍ ചെറിയൊരു പേടിയും. അപ്പോഴാണ് സുഹൃത്തുക്കളിലൊരാള്‍ ആമിര്‍ ഖുസ്രുവിന്റെ രണ്ട് വരി ഞങ്ങള്‍ക്കായിചൊല്ലിയത് ”Khsurau darya prem ka, ulti wa ki dhaar, Jo tura so doob gaya, jo dooba so paar.- ഓഖുസ്‌റോ , സ്‌നേഹത്തിന്റെ നദി ഒഴുകുന്നത് വ്യത്യസ്തമായ ദിശകളിലേക്കാണ്. അതിലേക്ക് ചാടുന്നവന്‍ മുങ്ങിപോകും. മുങ്ങിപോയവര്‍ അത് മുറിച്ച്കടക്കും. എന്തിനെയും തന്റെ സ്‌നേഹവും സംഗീതവും കൊണ്ട് കീഴടക്കിയ മഹാനായ നിസാമുദിന്‍ വലിയുടെ ശിഷ്യന്‍ അമീര്‍ഖുസ്‌റോവിന്റെ വാക്കുകളിലെ ഊര്‍ജം ഞങ്ങളുടെ യാത്രയെ ഒന്നുകൂടി മുന്നോട്ട്‌പോകാന്‍ പ്രേരിപ്പിച്ചു.
ചായയുടെ ലഹരി തേടി പോയ ഞങ്ങള്‍ 8 കിലോമീറ്റര്‍ അപ്പുറത്തുള്ള ഒരു ലോറി താവളത്തില്‍ തുറന്ന് കിടക്കുന്ന ചെറിയൊരു ചായപ്പീടിക കണ്ടു. അതിന്റെ കൂടെ ടയര്‍ റിപ്പയര്‍ ചെയ്യുന്ന ഒരുകടയും. അവിടത്തെ ചായയുടെ രുചിയേയോ, സ്ഥലത്തെ ആളുകളെകുറിച്ചോ ഒരു ധാരണയുണ്ടായിരുന്നില്ലെങ്കിലും കാര്‍സൈഡിലൊതുക്കി ഞങ്ങള്‍ ചായക്ക് പറഞ്ഞു. അപ്പോള്‍ ലോറി ഡ്രൈവറിലൊരാള്‍ ഉറങ്ങി കിടന്നിരുന്ന പപ്പുഭയ്യയെ ഉണര്‍ത്തി ചായ ഉണ്ടാക്കാന്‍ പറഞ്ഞു. സാധാരണ ഒരു ലോറിതാവളം പോലെ ആയിരുന്നില്ല അത്. മദ്യത്തിന്റെ ഗന്ധമോ, മറ്റു ബഹളങ്ങളോ ഒന്നും അവിടെയുണ്ടായിരുന്നില്ല. ഞങ്ങളെയവിടെ വരവേറ്റത് അസിസ്സ് നാസന്റെ ശാന്തമായ വരികളായിരുന്നു. ‘ അപ്‌നേസലാമിയോന്‍ കലേലോസലാം ആഖാ- നിങ്ങളെ സലാംചെയ്യുന്നവരുടെ സലാം സ്വീകരിച്ചാലും’ ഒരുഫക്കീറിന്റെ അല്ലേല്‍ ഒരുസലാത്തിന്റെ സദസ്സില്‍ ഇരിക്കുമ്പോള്‍ കിട്ടുന്ന ദൈവത്തിന്റെ സാമീപ്യം പോലെ.
അവിടുന്ന് കുറച്ചും കൂടി മാറിയിരുന്ന് കുറച്ച് ലോറി ഡ്രൈവര്‍മാരുടെ ഒരു കൂട്ടത്തെ കണ്ടു. അവരെല്ലാം തന്നെ ഗസലിന്റെ ലോകത്ത് ലയിച്ചിരിക്കുമ്പോഴാണ് ഞങ്ങള്‍ വന്നുപെട്ടത്. ഒരു വീട്ടിലേക്ക് അതിഥികള്‍ വന്നതെന്ന പോലെ പെട്ടെന്നു തന്നെ അവരെല്ലാം ഇരുന്നിടത്തു നിന്നെണീറ്റ് ഞങ്ങളോട് ഇരിക്കാന്‍ പറഞ്ഞു.
എല്ലാ ആതിഥ്യമര്യാദകളോടെയും തന്നെ അവര് ഞങ്ങളെ സ്വീകരിച്ചു. അവിടെയുണ്ടായിരുന്ന ഇരിപ്പിടങ്ങളെല്ലാം കസേരകളായിരുന്നില്ല. മറിച്ച് പൊളിച്ചു മാറ്റപ്പെട്ട വണ്ടികളുടെ പല ഭാഗങ്ങളായിരുന്നു. ടയര്‍, റിം പോലുള്ളവ. നമ്മള്‍ക്കു ഉപകാരമില്ലെന്നു പറഞ്ഞെടുത്തു കളയുന്ന പലതും മറ്റുള്ളവരുടെ സൗഭാഗ്യങ്ങള്‍ കൂടിയാണെന്ന തിരിച്ചറിവും കൂടിയായി ആ കാഴ്ച. അവിടെ ഉണ്ടായിരുന്ന ആള്‍ക്കാരെല്ലാം പലദേശങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ളവരായിരുന്നു. അവിടെ ഞാന്‍ സിഖ്, ഹിന്ദു, മുസ്ലിം മതവിഭാഗങ്ങളില്‍പെട്ട മനുഷ്യരെ കണ്ടു. പക്ഷേ ഒരിക്കലും മതത്തെ മാത്രം കണ്ടില്ല. സഹോദരങ്ങളെന്ന പോലെ ഖവാലി ഗസലുകളില്‍ മുഴുകി കിടക്കുവായിരുന്നു ഓരോരുത്തരും. അവരുടെ ഇടയില്‍ ജാതിയോ മതമോ രാഷ്ട്രീയമോ ഒന്നുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. മറിച്ച് അവര് വെറും മനുഷ്യര്‍ മാത്രമായിരുന്നു ആസമയങ്ങളില്‍ അവരുടെ കൂടെ ഞാനും എന്റെ സുഹൃത്തും കുടിയിരുന്നപ്പോള്‍ വളരെസന്തോഷത്തോടെ ഞങ്ങളെ നോക്കി ഒരു പുഞ്ചിരി ഞങ്ങള്‍ക്കായി സമ്മാനിച്ചു. അവരുടെ സദസ്സില്‍ ഞങ്ങളും അംഗങ്ങളായി. ഗസലുകള്‍, ഖവാലികള്‍, പ്രത്യേകിച്ച് അസിസ്സ് നാസന്റെ ഗസലുകളെല്ലാം ഒഴുകുകയായിരുന്നു. ആസമയത്ത് അജ്മീര്‍ഖ്വാജയെ കുറിച്ചുള്ള ഒരു ഗസല്‍ എന്റെ മനസ്സിനെ വല്ലാതെ ആകര്‍ഷിച്ചു. ‘ഉമീദ്‌ലേഖേആയഹൈ, യാഗരീബ്‌നവാസ് നിങ്ങളില്‍ പ്രത്യാശയര്‍പ്പിച്ച് കൊണ്ട് ഞങ്ങള്‍ വന്നിരിക്കുന്നു’.
ഞങ്ങളോട് അവര് ഒരുപാട് സംസാരിച്ചു. അസിസ് നാസന്റെ സംഗീതത്തെകുറിച്ചും ജഗ്ജിതസിഗിന്റെ മാധുര്യമേറിയ ഗസലുകളെകുറിച്ചും ആമിര്‍ഖുസ്രുവിനെ, നിസാമുദിന്‍ ഔലിയായെ, അജ്മീര്‍ ഷെയ്ഖിനെ കുറിച്ചെല്ലാമുള്ള ഒരുപാട് കഥകള്‍. ഏത് സംഗീതത്തേക്കാളും ഗസലിനെ സ്‌നേഹിച്ചിരുന്ന എന്റെ സുഹൃത്ത് പോലും ഇവരുടെ അറിവിനു മുമ്പില്‍ ഒന്നുമറിയാത്ത കുഞ്ഞിനെ പോലെ നോക്കിനിന്നപ്പോള്‍ അത്ഭുതം മാത്രമായിരുന്നു എനിക്ക്.
ആ സമയത്ത് തികച്ചും പച്ചയായ മനുഷ്യരെ മാത്രമാണ് ഞാന്‍ അവിടെ കണ്ടത്. ഇങ്ങനെയും ഒരു ലോകമുണ്ടെന്ന് വിശ്വസിക്കാന്‍ അത്രമേല്‍ പ്രയാസമായിരുന്നു എനിക്ക്. കാരണം ഒരു ലോറിതാവളം എന്ന് കേള്‍ക്കുമ്പോള്‍ തന്നെ മനസ്സിലേക്ക് ആദ്യമോടിയെത്തുന്നത് ലഹരിയും ബഹളവും നിറഞ്ഞ പേടിപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു ലോകമാണ്.
പക്ഷേ ഞങ്ങള്ക്ക് എന്‍.എച്ച് 43ലെ , പപ്പു ഭയ്യന്റെ ലോറിതാവളം എന്നും ഓര്‍ക്കത്തക്ക വ്യത്യസ്തമായ ഒരു അനുഭവം തന്നെയായിരുന്നു. ജിഗര്‍മുറാദാബാദിയുടെ മനോഹരമായ ഒരു കവിതയാണ് ആസ്ഥലത്തെ വര്‍ണ്ണിക്കാന്‍ ഏറ്റവും ഉത്തമമായത് ‘ Yahan kamnazar ka guzar nahi, yahan ehlezarf ka kaam hai ഇവിടെ ഇടുങ്ങിയ ചിന്താഗതികള്‍ക്ക് സ്ഥാനമില്ല, വിശാലമായ മനസ്സുള്ള ആളുകളെ ഞങ്ങള്ക്ക് ആവശ്യമാണ്’. പിന്നെയും ഓര്‍മയില്‍ വന്നത് അതേ കവിതയിലെ വേറൊരു വരിയാണ്. ‘ye haram nahiN hai aye shaiKh jee, yahaaN paarsaaii haraam hai ഓ ഷെയ്ഖ് ഇതൊരു പള്ളിയല്ല ഇവിടെ യാഥാസ്ഥിതികത ആവശ്യമില്ല’.
ചിലപ്പോള്‍ അങ്ങനെയാണ് ചില യാത്രകള്‍. നമ്മള്‍ ഒരിക്കലും പ്രതീക്ഷിക്കാത്ത അനുഭവങ്ങളായിരിക്കും കാലം നമ്മള്‍ക്കായി കാത്തു വെച്ചിരിക്കുന്നത്. ഇന്നും അവിടെ നിന്നും ഓര്‍ത്തിരിക്കത്തക്ക ഒരുപാട് ഓര്‍മ്മകളുണ്ട് ഞങ്ങള്ക്ക്. ഓരോ യാത്രയും ഓരോ അനുഭവങ്ങളാണല്ലോ.. കൂട്ടത്തിലുണ്ടായിരുന്ന ഒരാളുടെ മഹാരാഷ്ട്ര യാത്രയെ പറ്റിയുള്ള അനുഭവം പറച്ചിലിലൂടെയാണ് നാഗ്പൂരിലെ പ്രശസ്തമായ ഒരു ദര്‍ഗയെപറ്റി ഞാനാദ്യമായി കേട്ടത്. മഹാരാഷ്ട്ര, മധ്യപ്രദേശ് ഹൈവേയില്‍ മോര്‍ഘട്ട് എന്ന സ്ഥലത്താണ് ഈ ദര്‍ഗ. അവിടെ വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്ക് മുമ്പ് ലൈല മജ്‌നു മൂവിയുടെ ചിത്രീകരണം നടന്നിരുന്നു. പക്ഷേ അതിനേക്കാളും ആ ദര്‍ഗയെ വ്യത്യസ്തമാക്കുന്നത് വൈകുന്നേരം 6 മണി കഴിഞ്ഞാല്‍ ദര്‍ഗയിലേക്ക് പ്രവേശനമില്ല എന്നതാണ്. കാരണം വൈകുന്നേരങ്ങളില്‍ അവിടത്തെ വലിയെ കാണാന്‍ കടുവ വരാറുണ്ട് എന്നതാണ്. ഇന്നും വൈകുന്നേരങ്ങളില്‍ ആള്‍ക്കാര്‍ ദര്‍ഗയില്‍പോകാറില്ല. അങ്ങനെയുള്ള ഈ കേട്ടറിവാണ ്എന്നെ മറ്റൊരു യാത്രയ്ക്ക് പ്രേരിപ്പിച്ചത് . പക്ഷെ സംശയാലുവായ തുഗ്ലക് രാജവംശ സ്ഥാപകനായ ഖിയാസുധിന്‍ തുഗ്ലക്ക് നിസാമുദിന്‍ വലിയോട് ഡല്‍ഹി വിട്ട് പോകാന്‍ അയച്ച സന്ദേശത്തിന്റെ മറുപടിയാണ്അപ്പോള്‍ മനസ്സില്‍ ഓര്‍മവന്നത് ‘Hunuz Dilli door ast ദില്ലി ഇപ്പോഴും ഒരുപാട് അകലെയാണ്’.
അവിടെ നിന്നും മടങ്ങുന്നതിന് മുമ്പായി അസിസ് നാസന്റെ ഒരുപാട് ഗസലുകള്‍ കൂടാതെ പങ്കജ് ഉദാസിന്റെ പ്രശസ്തമായ ചിലവരികളും കേട്ടു. ‘Ae ghamezindagi kuch toh de mashwara ,Ek taraf uska ghar, ek taraf maikada വേദനകള്‍ നിറഞ്ഞ ജീവിതമേ ഒരു ഉപദേശം നല്‍കൂ, ഒരു വശത്തു അവളുടെ വീടും മറുവശത്തുമദ്യശാലയും’. ഇതിലെ സാഹിത്യപരമായ അര്‍ത്ഥങ്ങളേക്കാളും ഞാന്‍ കണ്ടത് ഒരുപാട്ദുഃഖങ്ങള്‍ക്കിടയിലുംഅല്‍പനേരത്തെ സംഗീതം അവര്‍ക്ക് നല്‍കുന്ന സന്തോഷമാണ്.
ഒരു ലഹരിക്കും കൊടുക്കാന്‍ കഴിയാത്ത ലഹരി അവര് സംഗീതത്തില്‍ കണ്ടെത്തിയിരുന്നു. ഒരു സൂഫി സദസ്സില്‍ ഇരുന്ന പോലെയായിരുന്നു അവിടെയിരുന്ന കുറച്ചു മണിക്കൂറുകള്‍. തിരിച്ചുള്ള യാത്രയില്‍ ഞാന്‍ കേട്ടത് ആബിദ പര്‍വീന്റെ മനോഹരമായ ശബ്ദത്തില്‍ ആലപിക്കപെട്ട ‘Ji Chahe To Sheesha Ban Ja, Ji Chahe Paimana Ban Ja Sheesha Paimana Kya Ban Na , Mai Ban Ja, Maikhana Ban Ja നിങ്ങള്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്നുവെങ്കില്‍ ഒരുകണ്ണാടിയാവുക, കണ്ണാടിയല്ലെങ്കില്‍ ഒരു കപ്പാവുക, ഇല്ലെങ്കിലെന്തിനാ കണ്ണാടിയും കപ്പുമാകുന്നത്, നിങ്ങള്‍ ആ വീഞ്ഞോ അല്ലെങ്കില്‍ അതിന്റെ ഉറവയോ ആവുക’.
സത്യത്തില്‍ അവരുടെ അറിവുകള്‍ക്കു മുമ്പില്‍ അല്ലെങ്കില്‍ അനുഭവങ്ങള്‍ക്ക് മുമ്പില്‍ ഞങ്ങള്‍ ഒന്നുമല്ലാതായി തീരുകയായിരുന്നു. ആബിദപര്‍വീന്റെ വേറൊരു ഗസലില്‍ പാടിയ പോലെ ‘Ihq mein tere kohe gham, sar pe liya jo ho so ho Aish’o nishaat’e zindagi, chhod diya jo ho so ho വേദനയുടെ ഈ കൊടുമുടിയില്‍ ഞാന്‍ നിന്റെ സ്‌നേഹത്തെ ഉള്‍കൊള്ളുന്നു. നടക്കാനുള്ളത് നടക്കട്ടെ, ജീവിതത്തിന്റെ ആഡംബരങ്ങള്‍ഞാന്‍ കൈവിടുന്നു. നടക്കാനുള്ളത് നടക്കട്ടെ’. അവരുടെ ജീവിതവും ഈ വരികള്‍ പോലെയായിരുന്നു.
അവരുടെ കൂടെ ചെലവഴിച്ച കുറച്ചു നിമിഷങ്ങളില്‍ അവിടെ ഞാന്‍ കണ്ട യഥാര്‍ത്ഥ സൂഫിസത്തിന്റെ ആശയങ്ങള്‍ ഉള്‍കൊണ്ട് ജീവിക്കുന്ന ഒരുപറ്റം ദേശാടനക്കാരെയാണ്. ഇന്നും ജാതിയുടെയും മതത്തിന്റെയും പേരില്‍കലഹിക്കാതെ മനുഷ്യത്വത്തെ മാത്രം സ്‌നേഹിച്ചു ജീവിക്കുന്ന ഒരുപറ്റം നല്ല മനുഷ്യരായിരുന്നു അവര്.
ആരാലും അറിയപ്പെടാതെ പോകുന്ന ഒരു ജീവിതമായിരുന്നിട്ടും ഒരുപരിഭവുമില്ലാതെ അല്‍പനേരത്തെ സംഗീതത്തില്‍ ജീവിതം ജീവിച്ചുതീര്‍ക്കുന്ന യഥാര്‍ത്ഥ മനുഷ്യരാണിവര്‍.
സൂഫിസം പറഞ്ഞു നടക്കുന്ന എഴുത്തുകാരേക്കാളും ഗവേഷകരേക്കാളും സൂഫിസത്തെ യാതൊരു അര്‍ത്ഥ ഭേദവുമില്ലാതെ ജീവിതത്തില്‍ പകര്‍ത്തിയ ഇവര്‍ തന്നെയായിരിക്കാം ഏറ്റവും നല്ലസൂഫിസം പ്രചാരകരും. ആമിര്‍ഖുസ്രുവിന്റെ വരികള്‍പോലെ ‘ Shabane hijran d-araz chun zulf wa roze waslat cho umr kotah;Sakhi piya ko jo main na dekhun to kaise kaatun andheri ratiya വേര്‍പിരിയലിന്റെ രാത്രികള്‍ ചുരുളുകള്‍ പോലെയാണ്, ഞങ്ങളുടെ ഒരുമിക്കുന്ന ദിവസം ജീവിതം പോലെ ചെറുതാണ്; എന്റെ പ്രിയപ്പെട്ട സുഹൃത്തിനെകാണാന്‍ എനിക്ക് കഴിയാത്തപ്പോള്‍, ഇരുണ്ട രാത്രികള്‍ഞാന്‍ എങ്ങനെ കടന്നു പോകും?’.
അന്ന് ഇറങ്ങാന്‍ നേരം വെറുതെ പപ്പുഭയ്യനോട് ചോദിച്ചു, ‘ഹാം ആപ്‌കോ തഖ്‌ലീഫ് തോന ഹിദിയഹേന? നിങ്ങളെ ഞങ്ങള്‍ ബുദ്ധിമുട്ടിച്ചില്ലല്ലോ. അതിന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞത് ഇന്നും മനസില്‍ മായാതെ കിടക്കുന്നു,
‘ആപ് ആയെ തോഹംജഗ്ഗയേ, ആപ്ഖുഷ്‌ഹേതോഹംഖുഷ്‌ഹേ, ദുനിയാസെക്യാലെനദേന- നിങ്ങള്‍ വന്നത്‌കൊണ്ട് ഞാന്‍ ഉണര്‍ന്നു , നിങ്ങള്‍ സന്തോഷിക്കുന്നെങ്കില്‍ ഞാനും സന്തോഷിക്കുന്നു. മറ്റുള്ളവരുടെ കാര്യംനമ്മള്‍ക്കെന്തിനാ .
